Quá trình hình thành nước tiểu ở ống thận diễn ra thế nào?

Thận đóng vai trò quan trọng trong hệ thống cơ thể, chịu trách nhiệm tạo nước tiểu để loại bỏ các chất thải. Quá trình tạo nước tiểu trong các ống thận diễn ra qua nhiều giai đoạn phức tạp.

Các giai đoạn hình thành nước tiểu?

Quá trình hình thành nước tiểu trong thận bao gồm 3 giai đoạn:

• Giai đoạn lọc tại cầu thận.
• Giai đoạn tái hấp thu các chất từ ống thận vào máu.
• Giai đoạn tiết ra ngoài một số chất thải từ máu vào ống thận.

Kết quả của sự hoàn thành của cả ba giai đoạn này là sự hình thành nước tiểu.

Quá trình lọc ở cầu thận

Theo bác sĩ, Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM, Mỗi phút, thận của người trưởng thành lọc qua hơn 1 lít máu, tạo ra 7.5 lít dịch lọc trong 1 giờ. Với lượng máu khoảng 5 lít trong cơ thể, quá trình lọc này xảy ra 288 lần trong 24 giờ, tương đương mỗi 5 phút lại xảy ra 1 lần và diễn ra tại cầu thận.

Cầu thận bao gồm một mạng lưới mao mạch song song, bao quanh bởi bao Bowman. Dịch lọc từ máu vào bao Bowman gọi là dịch lọc cầu thận, và phải đi qua màng lọc cầu thận bao gồm ba lớp:

• Tế bào nội mô của mao mạch được bao phủ bởi hàng ngàn lỗ nhỏ với kích thước xấp xỉ 160 angstroms.
• Màng đáy của chúng hình thành một mạng lưới gồm các khe nhỏ có kích thước khoảng 110 angstroms.
• Tế bào biểu mô của màng bao Bowman có những tua nhỏ thẳng góc và nối với màng đáy, tạo ra những khe hở với kích thước xấp xỉ 70 angstroms.

Màng lọc cầu thận chọn lọc dựa trên kích thước và điện tích, làm cho dịch lọc tương tự huyết tương máu nhưng không có huyết cầu, và có lượng protein rất thấp, chỉ khoảng 1/200 so với huyết tương.

Cơ chế lọc qua màng lọc cầu thận phụ thuộc vào sự chênh lệch giữa các áp suất bên trong mao mạch cầu thận và bao Bowman. Các áp suất quan trọng bao gồm:

• Áp suất thủy tĩnh của mao mạch thận (PH).
• Áp suất keo trong mao mạch cầu thận (PK).
• Áp suất thủy tĩnh trong bao Bowman (PB).
• Áp suất lọc hữu hiệu (PL): PL = PH – (PK + PB), thường có giá trị xấp xỉ 10mmHg.

Quá trình lọc chỉ diễn ra khi PL > 0, tức là khi áp suất trong mao mạch thận (PH) lớn hơn tổng áp suất keo trong mao mạch cầu thận (PK) và áp suất thủy tĩnh trong bao Bowman (PB), hoặc PH > PK + PB.

Giai đoạn tái hấp thu và bài tiết

Theo các giảng viên tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur cho hay, Nước tiểu ban đầu, sau khi lọc ở cầu thận, còn chứa nhiều chất dinh dưỡng và sẽ trải qua quá trình tái hấp thu ở ống thận. Mỗi ngày, ban đầu có khoảng 170-180 lít nước tiểu được tạo ra, nhưng sau quá trình tái hấp thu, chỉ còn khoảng 1-2 lít nước tiểu thực sự được hình thành.

Sau khi vào bao Bowman, dịch lọc cầu thận chuyển vào hệ thống ống thận bao gồm ống lượn gần, quai Henle, ống lượn xa và ống góp. Tại đây, xảy ra quá trình tái hấp thu và bài tiết để chuyển dịch lọc thành nước tiểu.

Ống lượn gần

• Tái hấp thu Natri: Khoảng 65% Natri được hấp thu dễ dàng thông qua khuếch tán với sự hỗ trợ của protein trên bờ bàn chải.
• Tái hấp thu đường: Dưới mức nồng độ glucose 180mg/100ml huyết tương, ống lượn gần hấp thu hết glucose trong dịch lọc. Khi nồng độ cao hơn 180, glucose bắt đầu xuất hiện trong nước tiểu (đái tháo đường).
• Tái hấp thu nước: Khi Natri và đường được tái hấp thu, nước cũng được tái hấp thu theo, khoảng 65% nước được hấp thu tại đây.
• Tái hấp thu Kali: Khoảng 65% Kali trong dịch lọc được tái hấp thu tích cực.

Ngoài ra, còn có quá trình tái hấp thu protein, acid amin, clorua, urea và bicarbonat.

Quai henle

Tại quai Henle, nước và các chất khác tiếp tục được tái hấp thu để di chuyển qua ống thận xa.

Ống lượn xa

• Tái hấp thu Natri: Khoảng 10% Na+ còn lại trong dịch lọc được tái hấp thu tại đây, với sự hỗ trợ tích cực của hormon aldosteron từ vỏ thượng thận.
• Tái hấp thu nước: Được thực hiện ở ống lượn xa với khoảng 18 lít nước được hấp thu trong 24 giờ, còn lại khoảng 18 lít tiếp tục vào ống góp.

Các chất khác như clorua cũng được tái hấp thu giai đoạn này. Quá trình bài tiết chất như kali, các gốc acid H+ và amoniác diễn ra tại ống thận xa.

Ống góp

• Quá trình tái hấp thu và bài tiết các chất diễn ra tương tự như ống lượn xa.
• Tái hấp thu nước tại ống góp là chức năng quan trọng và phụ thuộc vào hormon chống lợi niệu ADH. Nước tiếp tục được tái hấp thu ở đây.
• Lượng nước được tái hấp thu ở ống góp khá lớn, khoảng 16.5 lít. Kết quả là nước tiểu trở nên cô đặc, chỉ còn khoảng 1.5 lít, trước khi đổ vào bể thận. Sau đó, nước tiểu di chuyển qua niệu quản và được lưu trữ trong bàng quang trước khi được bài tiết ra ngoài.
• Thành phần của nước tiểu chứa nước, các chất cặn bã (như acid uric, creatinin, urea), sản phẩm chuyển hóa của một số thuốc, và các ion điện giải (như K+, H+…).

Nguồn: caodangyduochcm.edu.vn tổng hợp